Opening door Jan van Zanen van het congres I Bestuur in de Fokkerterminal, 14 september 2022

Beste bestuurders en professionals,

Fijn dat ik U mag verwelkomen op dit hybride congres over I Bestuur. Dat betekent dat ik welkom heet aan U in de zaal en iedereen elders achter het scherm. Dit is misschien wel hét belangrijkste congres over digitalisering van de samenleving en het bestuur van ons land, is mij meegegeven. Het eindoordeel laat ik aan u. Als burgemeester van deze stad weet ik in ieder geval waarom dit dé plaats is voor een topcongres over dit onderwerp.

Dit is de stad van regering en parlement, van diplomatie en internationale organisaties. De stad van vrede, recht én veiligheid. Met alle instellingen die daarbij horen. Instanties en organisaties die zelf digitaliseren, die de impact van Kunstmatige Intelligentie proberen te overzien en de burgerrechten in de digitale samenleving willen bewaken.

Die omgeving laat zich voeden door een steeds sterkere kennissector in onze regio. Aan de universiteit Leiden, de Haagse Hogeschool en bijvoorbeeld de TU Delft, staan onderwerpen als besturen in de digitale samenleving en de systemen waarmee we dat doen, op het curriculum. (Ik had dat E-Governance en GovTech moeten noemen). Bij die studierichtingen is ook aandacht voor de bescherming van privacy, digitale veiligheid en ethiek. Bijvoorbeeld de ethiek van systemen die niet alleen onze wensen en voorkeuren kennen, maar ook sturen.

Op de humus van deze organisaties en kennisinstellingen floreert een reeks van bedrijven op het gebied van veiligheid. Samen profileren zij zich als The Hague Security Delta. Ook buiten het domein van veiligheid heeft Den Haag veel innovatieve bedrijven op het terrein van de digitalisering. Gevestigde namen, beginners (startups) en doorgroeiers (scaleups).

Dit congres staat in het teken van ‘de menselijke maat in digitalisering’. Een lastig begrip, wat mij betreft. Maar ik begrijp ongeveer wat bedoeld wordt. Het is daarbij goed te beseffen dat Den Haag een stad van grote verschillen is. Een stad waar een flink deel van de bevolking zich niet zal herkennen in de stad van vrede, recht en veiligheid en alles wat ik daarbij heb opgesomd. Wat niet wil zeggen dat die thema’s hen niet raken. De digitalisering van de samenleving raakt alle inwoners. Het is zaak die samenleving zo in te richten dat iedereen mee kan doen, de voordelen kan genieten en op zo min mogelijk drempels stuit.

Digitalisering biedt natuurlijk mooie kansen, ook voor de dienstverlening van de overheid. Drukteprognoses voor de stad en het strand. Data die zorgen dat onze mensen en materieel optimaal worden ingezet. Dat bewoners en strandgangers bewuster hun route kiezen en niet zomaar aanschuiven in de file. Ook het gesprek met de burger bij inspraak en medezeggenschap krijgt dankzij de digitalisering nieuwe kansen en mogelijkheden. Maar niet iedereen is digitaal vaardig en dat sluit mensen uit.

Veel overheidscommunicatie gaat online en rekeningen van instanties en bedrijven komen vaak via een melding. Voor de brief of rekening zelf moet je elders inloggen. Heel veilig, maar ontoegankelijk. Al vaker heeft onder andere de nationale ombudsman alarm geslagen over het effect op de schuldenproblematiek. Bij vragen aan overheden en bedrijven wordt nogal eens verwezen naar de website, waar mensen niet zelden verdwalen als ze er al komen. Ik kan daarvan meepraten uit mijn zoektocht naar mijn zoekgeraakte koffer. Daarom is het zaak dat we in laatste instantie altijd analoog en liefst fysiek kunnen blijven communiceren.

Als overheden hebben we ook te maken met ‘digitale aanvallen’. In Den Haag gaat dat niet alleen om criminelen die uit zijn op losgeld, maar moeten we – samen met de rijksoverheid – ook rekening houden met ‘statelijke actoren’. Zeg maar buitenlandse veiligheidsdiensten die actief zijn op het terrein van de internationale instellingen en organisaties in onze stad. Onze inwoners hebben op hun beurt te maken met gewiekst gehengel naar wachtwoorden, inlogcodes (phishing) en digitale oplichtingspraktijken.

Om de digitale veiligheid van de gemeentelijke organisatie en die van onze inwoners beter te bewaken hebben wij een Agenda Digitale Veiligheid gemaakt. Nu al krijgen ondernemers in het midden- en kleinbedrijf hulp aangeboden bij het beter benutten van hun websites en het wapenen tegen hackers en andere digitale bedreigingen. In diverse wijkcentra zijn cursussen in digitale veiligheid en weerbaarheid te volgen.

De ontwikkelingen gaan echter razendsnel. De hoeveelheden data en informatie die omgaan in de gemeente worden steeds groter. Dat maakt het moeilijker om daarop democratisch te controleren. Daarom heeft de gemeenteraad in een motie ‘grip op digitalisering’ opgeroepen om voortaan jaarlijks te rapporteren op de stand van digitalisering en dienstverlening.

Zo proberen we als gemeente Den Haag verantwoord te digitaliseren. Voor een goede en veilige dienstverlening. Voor digitaal weerbare bedrijven en bewoners. Voor een aanpak met oog voor de Hagenaars en Hagenezen die moeite hebben het tempo van verandering bij te houden.

Ik wens u allen een vruchtbaar congres.