Symposium stichting Werkgroep Herkenning (SWH) in het Nationaal Archief, 23 november 2024

Goedemorgen allemaal,

Dank voor de uitnodiging. Zeer eervol. Op 20 november 2021 was ik aanwezig bij het 40-jarig jubileum van de stichting Werkgroep Herkenning. Bij die gelegenheid mocht ik een Koninklijke Onderscheiding uitreiken aan (de inmiddels recent overleden) Jeanne Diele. Zij kreeg haar onderscheiding voor meer dan 25 jaar inzet voor de Werkgroep Herkenning.

Als kind voelde Jeanne al dat er ‘iets’ was met haar familie. Op het schoolplein werd ze gemeden en bij andere kinderen mocht ze niet komen spelen. Thuis werd er gezwegen.

Ook in andere families en gezinnen hebben kinderen ervaren dat er ‘iets’ was, maar ook daar werd vaak gezwegen. Omdat het leed dat joden, verzetsmensen en anderen in de oorlog hadden ervaren te groot voor woorden was, omdat men ondanks alles een zo normaal mogelijk leven probeerde op te pakken.

Toen de hervatting van het ‘normale leven‘ leek te lukken, kwamen de trauma’s naar boven. Niet alleen bij de eerste- maar ook bij de daaropvolgende generaties, de nazaten van daders, meelopers en slachtoffers. Instanties en organisaties zoals de uwen bieden daarin al decennialang steun. Zij die daarin vooropliepen – of onvermoeibaar het verhaal van de kampen op scholen zijn blijven vertellen – werden vaak, net als Jeanne Diele, koninklijk onderscheiden.

Naast al deze overeenkomsten, zijn er grote verschillen in de beleving van de oorlog en wat erop volgde. Steeds opnieuw – bij mij in de familie, tijdens het werk bij het bezoek aan een ‘foute’ 100-jarige, mijn ontmoetingen met Hans en Onno Blom en bijvoorbeeld bij het lezen van het verhaal over burgemeester Van Baar van Edam-Volendam recent in de Volkskrant – blijkt de oorlog vlak onder het oppervlak van ons leven te liggen. Het vrijgeven van het Centraal Archief Bijzondere rechtspleging per 1 januari 2025 is zo’n moment waarop we ons daarvan bewust zijn.

Voor de nazaten van wie verraden, afgevoerd en vermoord werd, liggen er in het archief bevrijdende antwoorden op vragen die hen niet loslaten. Wie ouders of grootouders had die tot de daders of meelopers hoorden, wacht mogelijk een pijnlijke confrontatie. Voor ons allen is er straks een completer beeld van ons oorlogsverleden.

Ik vertrouw erop dat uw organisaties er ook in dit nieuwe hoofdstuk van de oorlogsverwerking voor uw mensen zullen zijn. Ik vertrouw erop dat u er ook voor elkaar zult zijn.

Met Wim van de Donk ben ik van mening dat we tijdens de viering volgend jaar van ’80 jaar’ na de herwonnen vrijheid, ook als samenleving moeten laten zien dat we die vrijheid koesteren en waard zijn.

Dank u wel.