Felicitatie door Jan van Zanen bij de verjaardag van Helmut Hetzel, 9 mei 2025
Geachte gasten,
Meneer Hetzel,
Lieber Helmut,
Herzlichen Glückwunsch zu deinem Geburtstag.
Freude, schöner Götterfunken!*
Hoe toepasselijk, op deze Dag van Europa.
Wir betreten, hoffentlich nicht allzu betrunken, dieses Heiligtum.**
Deze ‘heiligen Hallen’ van Nieuwspoort, al is het natuurlijk maar een tijdelijk onderkomen.
Voor jou bekend terrein en daarom een heel toepasselijke plek om hier je verjaardag te vieren.
Lieber Helmut,
Je bent geboren in een, in velerlei opzichten, historisch jaar.
In 1955 werd jouw geboorteland, de Bondsrepubliek Duitsland, als gevolg van de Pariser Verträge, onafhankelijk van de geallieerde bezettingsmachten Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.
De BRD sloot zich dat jaar ook aan bij de NAVO, die volgende maand hier bijeen zal komen.
U heeft er allemaal vast al wel van gehoord …
1955 was ook een bijzonder jaar voor Den Haag en dan in het bijzonder voor de Duitse cultuur in onze stad.
In de zomer van dat jaar bezocht niemand minder dan Thomas Mann Den Haag, om hier een lezing te geven over Schiller, auteur van de Ode an die Freude waarmee ik juist een loopje heb genomen.
Friedrich Schiller publiceerde in 1788 het eerste deel van zijn Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande von der spanischen Regierung.
Zijn collega Goethe, van wie we net teksten gezongen hoorden door Frau Kammersängerin Hanneke de Wit, richtte met zijn gelijknamige toneelstuk een monument op voor Lamoraal van Egmont, een van de hoofdrolspelers uit de Opstand.
Kortom, het moet bij jouw geboorte in de sterren geschreven hebben gestaan dat jij in Nederland en Den Haag jouw zweite Heimat zou vinden.
Vanuit onze stad doe je nu al ruim veertig jaar verslag voor de Duitstalige pers.
Daarbij schuw je kritische noten niet, bijvoorbeeld over het Nederlandse drugsbeleid.
Dat neemt men je absoluut niet kwalijk, in tegendeel: die kritische blik is niet alleen onderdeel van je journalistieke professionaliteit, hij komt bovenal voort uit liefde.
Liefde voor Nederland, liefde voor Den Haag.
Jij bent de Botschafter van Den Haag bij uitstek.
Iets dat heel goed blijkt uit de reisgids die je samen met Ulrike Grafberger hebt geschreven en die nu al tig drukken heeft beleefd.
Vijftien jaar geleden mocht mijn ambtsvoorganger Jozias van Aartsen het eerste exemplaar in ontvangst nemen.
Met de ‘Citytrip Den Haag mit Scheveningen’ (spreek in dit geval uit als Sjééveningen) hebben Ulrike en jij je geschaard in een illustere rij van auteurs van reisgidsen over onze stad.
En wie het heeft over reisgidsen van Duitse oorsprong, die kan niet voorbij aan de Baedeker.
Ooit, voor de tijd van Lonely Planet en Trip Advisor, een begrip, niet alleen in de Duitstalige wereld.
Nederland mocht zich van meet af aan verheugen in de belangstelling van de pionier op het gebied van de reisgids.
Het ‘Reisehandbuch Holland’ van Karl Baedeker uit 1839 was sowieso een van de eerste reisgidsen van zijn hand.
Wie vóór die tijd vanuit Duitsland hierheen reisde, moest het stellen zonder de praktische tips van Karl.
Zoals componist Felix Mendelssohn-Bartholdy, die Den Haag in 1836 bezocht.
Aangezien Mendelssohn op doktersadvies wilde baden in zee, besloot hij een hotel op Scheveningen te nemen.
Daar aangekomen schrok hij echter van de hoge hotelprijs en nam zijn intrek in Hotel Bellevue aan de Bezuidenhoutseweg, hier niet ver vandaan, tegenover de Koekamp.
Dat was overigens ook niet bepaald een eenvoudig pensionnetje.
Had Mendelssohn een reisgids gehad, was hem die onaangename verrassing bespaard gebleven.
Baedeker (in 1880) over Scheveningen: “Das Leben ist theurer als in Ostende, obgleich viel stiller”.****
Dankzij Helmut en Ulrike hoeft de Duitstalige reiziger van vandaag allerminst onvoorbereid naar onze stad te komen.
Met de ‘Citytrip’ in de hand weet die precies waar ie het beste kan overnachten en uit eten gaan.
Laat dat maar aan Helmut over …
Lieber Helmut,
Al ben je zeer verknocht aan Den Haag en draag je je liefde voor onze stad uit in de taal van Goethe, Heine en Schiller, de taal die der Rudi Carrell zo meesterlijk beheerste, toch ga je natuurlijk zelf nog steeds op reis.
En ongetwijfeld zul je op zulke momenten, ergens ver of minder ver weg, wel eens mijmeren en denken:
[gezongen]
‘Wat voor weer zou het zijn in …’
Of misschien zo, in een vrije vertaling:
[gezongen]
‘Scheint die Sonne wohl heut’ in Den Haag?
Sind die Bäume schon grün auf dem Plein?
Oh, wie gern’ wäre ich in Den Haag
‘nen Moment auf dem Buitenhof sein …
Hoch soll er leben, hoch soll er leben, dreimal hoch.
Toelichting op citaten:
*Uit Ode an die Freude van Schiller, het slotkoor van de Negende van Beethoven, Europa-hymne. Letterlijk vertaald: Vreugde, schitterende godenvonk.
** Uit dezelfde Ode, origineel: Wir betreten feuertrunken, Himmlische, dein Heiligtum!
***Heiligen Hallen: In diesen heiligen Hallen, aria (van hogepriester Sarastro) uit Die Zauberflöte van Mozart.
**** theuer: oude spelling.
