Nederlands:
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.
Regels van de Nederlands-Amerikaanse dichter Leo Vroman. Vroman was Joods en kon in 1940 ontkomen aan het naderende onheil en overleefde de oorlog. Hij wel…
Vandaag herdenken we alle mensen die de nazistische vernietigingspolitiek niet overleefden. Vandaag, op deze 27e januari. Door de Verenigde Naties uitgeroepen tot International Holocaust Remembrance Day. De Verenigde Naties die werden opgericht als antwoord op de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Ook hier, in onze VN-stad Den Haag, mochten we afgelopen najaar stilstaan bij het 75-jarig bestaan van deze organisatie. En reflecteren op wat er in die driekwart eeuw is bereikt. Bijvoorbeeld op het gebied van mensenrechten. Of het internationaal strafrecht, dat zo’n prominente plek inneemt in Den Haag. Internationale stad van vrede en recht.
Tachtig jaar geleden, tijdens de Tweede Wereldoorlog, was Den Haag dat allerminst. Hier zetelde toen een mensen verachtend regime. Ruim twaalfduizend Joodse inwoners van Den Haag werden daar het slachtoffer van. Vrouwen, mannen, senioren, kinderen.
Ik sta hier bij het monument dat herinnert aan een van de grootste rampen die Den Haag ooit is overkomen: de moord op haar Joodse burgers. Aan het begin van de oorlog kende Den Haag de grootste Joodse gemeenschap van Nederland, na Amsterdam. In 1945 was die nagenoeg uitgewist. Tegenover de plek waar ik nu sta is er een plein, vernoemd naar de Haagse rabbijn Van Maarssen. Eveneens vermoord.
Op het plein staat het monument dat herinnert aan de Joodse kinderen die zijn omgekomen. Een toepasselijke plek. Want hier bevond zich een van de scholen die door de bezetter werden aangewezen als ‘Joodse scholen’. Hier kregen kinderen les, in rekenen, lezen en schrijven. Ook toen de klassen iedere dag leger werden. Tot het bittere einde toe. Van die Joodse lagere school die hier ooit stond, resteren nog een paar klassenfoto’s. Van het weinige beeldmateriaal dat er is van de Jodenvervolging in Den Haag, zijn dit de meest aangrijpende documenten. We kennen de namen van de kinderen op de foto’s niet. En over hun uiteindelijke lot kunnen we slechts het ergste vrezen.
Aan ons en komende generaties is de opdracht om de herinnering aan die verschrikkelijke tijd levend te houden. En ons te blijven inzetten voor vrede, recht en vrijheid. De geschiedenis van het nazisme en de bezetting van Nederland heeft geleerd hoe geleidelijk, ja soms bijna onmerkbaar, een rechtsstaat uitgehold kan worden. Hoe stapje voor stapje mensen van hun rechten ontdaan kunnen worden en tot tweederangs burgers verklaard.
Ook 75 jaar na dato moeten we waakzaam zijn en blijven. Elke vorm van antisemitisme bestrijden. Niet wegkijken, maar opkomen voor onze medeburgers. En ons, dichtbij huis en verder weg, bekommeren om de vrijheid en de rechtsstaat. Die bestaat immers bij de gratie van hen die hem behoeden.
Engels:
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.
You can come tonight with rhymes
of how the war at last died
and repeat them a hundred times
each damn time I shall cry.
Lines written (and translated) by the Dutch-American poet Leo Vroman. Vroman was Jewish and in 1940 managed to escape the approaching evil and thus survived the war. He, at least…
Today we are remembering all the people who did not survive the Nazi regime of annihilation. Today, on this day, the 27th January. The day designated by the United Nations as International Holocaust Remembrance Day. The United Nations that was set up in response to the horrors of the Second World War. Here too, in our UN city, The Hague, this past year we marked the 75th anniversary of that organisation. And reflected on what has been achieved in three quarters of a century. In the field of human rights, for example. Or international criminal law, which occupies such a prominent place in The Hague. As the international city of peace and justice.
Eighty years ago, during the Second World War, that was far from true. A regime that despised humanity was installed here at the time. More than twelve thousand of The Hague’s Jewish residents fell victim to that regime. Men and women, children and seniors alike.
I am standing here by the monument that commemorates one of the greatest evils ever to befall The Hague: the murder of its Jewish citizens. At the start of the war The Hague was home to the second largest Jewish community in the Netherlands, after Amsterdam. By 1945 that community had been largely wiped out. Opposite where I am standing now there is a square named after The Hague’s Chief Rabi Isaac Maarssen. Who was also murdered.
There is a monument on the square which commemorates the Jewish children who died. In a most suitable place for it. Because it was here that one of the schools designated by the occupiers as a ‘Jewish school’ once stood. Here the children were taught reading, writing and arithmetic. Even as the classrooms were becoming more empty by the day. Right until the bitter end. A handful of class photos from that Jewish primary school taken during the time still remain. From the few pictorial records we have of the persecution of Jews in The Hague, these photos are among the most heart-breaking. We don’t know the names of the children in the photos. And about what happened to them, we can only fear the worst.
It is up to us and future generations to keep the memory of those terrible times alive. And always to strive for peace, freedom and justice. The history of Nazism and the occupation of the Netherlands shows us just how insidiously, sometimes almost imperceptibly, the rule of law can be undermined. How people can be stripped of their rights, one by one, and relegated to second class citizens.
Even now, 75 years later, we still need to be on our guard. To combat all forms of anti-Semitism. Not look away, but stand up for our fellow citizens. And remain vigilant when it comes to freedom and the rule of law. Both at home and further away.
