Toespraak door Jan van Zanen bij de verkiezing van de beste overheidsinnovatie, 18 november 2021

Beste aanwezigen hier en online,

Na een intensief proces van selectie, mag ik voor het eerst, de beste Overheidsinnovatie van het Jaar bekend maken. Naar ik hoop de start van een mooie traditie. Tien shortlistkandidaten hebben een pitch gegeven tijdens de Dragons Den bijeenkomst in Utrecht. Dit resulteerde in drie kandidaten. De finalisten van de Verkiezing Beste Overheidsinnovatie van het jaar 2021 zijn, zoals u zojuist gezien heeft: CoronaMelder App van het ministerie van VWS, Het huishoudboekje van de gemeente Utrecht en ‘XTC daar zit een luchtje aan’ van het OM.

Om tot een winnaar te komen heeft de jury drie werkbezoeken afgelegd om te kijken of het beeld dat geschetst wordt in de inzending overeenkomt met de realiteit. Het waren stuk voor stuk interessante bezoeken. De jury heeft genoten van het enthousiasme van alle medewerkers.

Ik zal kort toelichten waarom de jury heeft gekozen voor juist deze drie finalisten.

CoronaMelder-App

De CoronaMelder-app is ontwikkeld door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in samenwerking met het RIVM en de GGD’en. De app laat zien dat een vlotte samenwerking tussen verschillende overheden mogelijk is. Open source ontwikkeling, zoals bij de app, heeft nog nooit op deze schaal binnen de overheid plaatsgevonden. Een traject met vele experts, ervaringsdeskundigen en burgers waarin ‘kennis van buiten’ goed is benut. Ondanks druk vanuit de politiek, de pers en het publiek heeft VWS snel een functionele en inclusieve app ontwikkeld. De app heeft een grote bekendheid in Nederland, met 5,4 miljoen downloads. Een aanmoediging voor andere overheden om via open source, gezamenlijk met medeoverheden, experts en inwoners, de dienstverlening richting de burger te verbeteren.

Het Huishoudboekje

De gemeente Utrecht heeft met het Huishoudboekje een inspirerende innovatie gedeeld. Via het Huishoudboekje helpt de gemeente bewoners bij het beheer van hun financiën. Van schuldenproblematiek naar beheersbare financiën en minder stress. Het Huishoudboekje is laagdrempelig en biedt maatwerk. Door gesprekken met deelnemers heeft de jury een duidelijk beeld gekregen van de gebruikservaring. Wij hebben gezien hoezeer het Huishoudboekje de deelnemers ontlast. De jury heeft groot respect voor de betrokkenheid en vasthoudendheid van het team achter het Huishoudboekje. Door constant leren en verbeteren, is de innovatie uiteindelijk een succes geworden. De jury is van mening dat het Huishoudboekje steun verdient, en opgeschaald kan worden in Utrecht en daarbuiten.

XTC, daar zit een luchtje aan

Het Openbaar Ministerie is een traditionele organisatie. Innovatie wordt al snel gezien als strijdig met bestaande wettelijke kaders van strafrecht en strafprocesrecht. De innovatie van het Openbaar Ministerie ‘XTC, daar zit een luchtje aan’ is daarom zeer opmerkelijk. OM en politie helpen het publiek de geur van XTC te herkennen door verspreiding van een parfum met de kenmerkende geur van de drug. Daarmee worden burgers gestimuleerd vermoedens van XTC-labs aan te geven en dumping van gevaarlijk afval te melden.

Deze overheidsinnovatie kiest een breed perspectief waarin maatschappelijke problemen rondom XTC een centrale plek hebben. Het OM laat ermee zien dat het zich openstelt voor vernieuwing van de ‘bedrijfscultuur’ en professioneel handelen. Dat het meer wil doen aan het oplossen van maatschappelijke problemen, dan toepassen van strafrecht in de rechtszaal. Met een klein budget is grote maatschappelijke waarde gecreëerd. Met media-aandacht in veertig landen heeft het project ook internationaal impact gekregen.

Voor alle finalisten geldt dat de innovaties zijn ontwikkeld op basis van trial and error. In een cultuur waarin fouten maken mag, mits ervan wordt geleerd. In een omgeving waar medewerkers de ruimte krijgen om hun kennis in te zetten of op te halen via hun in- en externe netwerken. Ook onder deelnemers buiten deze drie finalisten, zagen we deze organisatiekenmerken terug. Wij danken iedereen voor deelname en hopen van harte dat u van elkaar blijft leren.

Graag maak ik dan nu de winnaar van Beste Overheidsinnovatie van het jaar aan u bekend:

Het is een inspirerende innovatie waarover medewerkers spreken met passie en trots. Een traject dat de organisatie opent voor de mogelijkheden van innovatie. Dat zorgt voor meer betrokkenheid van het publiek. Ik houd u niet langer in spanning. De winnaar van de Verkiezing Beste Overheidsinnovatie van het Jaar is…

‘XTC, daar zit een luchtje aan’ van het Openbaar Ministerie (OM).

Hartelijk gefeliciteerd.