Welkomstwoord door burgemeester Jan van Zanen bij de bekendmaking van de laureaten van de Spinozalens 2021-2022, 24 november 2021

Dank Daan Roovers voor je introductie,

We hebben elkaar bij verschillende gelegenheden ontmoet, vandaar een wat informele begroeting. En dat geldt ook voor de voorzitter van de jury, Jet Bussemaker – dag Jet – die straks de laureaten bekend zal maken. Van mijn kant ook een hartelijk welkom voor de deelnemers aan de panelgesprekken en natuurlijk aan de andere aanwezigen hier en online.

De naam van lenzenslijper, vrijdenker en filosoof Baruch de Spinoza is innig verbonden met Den Haag. Dat kan nog inniger, maar daarover straks. Na zijn vertrek uit Amsterdam vond Spinoza, na de nodige omzwervingen, hier de rust om zijn ‘Ethica’ te voltooien. Hij woonde eerst aan de Stille Veerkade en vervolgens aan de Paviljoensgracht.

Hier leefde Spinoza sober en toegewijd, maar zeker niet als kluizenaar. Vanuit Den Haag onderhield hij een uitgebreid netwerk van contacten met andere wetenschappers in de toenmalige Nederlanden en daarbuiten.

Spinoza’s werk was baanbrekend. Hij drong door tot de kern van de onderwerpen waar wij nog volop over discussiëren: de verhouding tussen kerk en staat, burger en politiek, macht en vrijheid. Hij brak een lans voor de vrijheid om te filosoferen. In zijn ogen een voorwaarde voor een vreedzame samenleving.

Critici hebben nog vrij recent kanttekeningen geplaatst bij de neiging om in de filosofie van Baruch de Spinoza de bakermat van onze democratie te willen zien. Ondanks zijn voorlijke ideeën was hij een man van zijn tijd die een beoordeling op eigen merites verdient. Neemt niet weg dat we het hebben over één van de grootste denkers uit de vaderlandse geschiedenis en zeker uit die van Den Haag.

We moeten dus voorzichtig zijn met moderne interpretatie van zijn denkbeelden en het leggen van al te nadrukkelijke historische verbanden. Toch is er zeker een link tussen Spinoza en de wortels van het internationaal recht en de internationale rechtspraak. Daarom koesteren wij als stad van vrede en recht terecht onze grote stadgenoot.

Sterker nog: de gemeenteraad van Den Haag heeft nog niet zo lang geleden uitgesproken dat we daar te bescheiden in zijn. De raad wil dat we Spinoza en zijn belang voor de stad en het denken over vrede, recht en vrijheid meer moeten laten zien.

We hadden al het standbeeld van Spinoza bij de Paviljoensgracht, het Spinozahuis, de Spinozalens en zijn graf in de Nieuwe Kerk waarop we van hieruit uitkijken. Daarnaast was het afgelopen oktober Spinozamaand. De gemeente droeg met de invulling van verschillende activiteiten echt heeft bij aan publieksnieuwsgierigheid naar Spinoza en de wetenschappers en denkers uit zijn kring.

In oktober werd ook het Spinozakwartier rond de Paviljoensgracht gemarkeerd met speciale straatnaambordjes. Dankzij het lobbywerk van de stichting Spinoza Den Haag en het Spinozahuis zijn we hier bijeen in de Spinoza-foyer van ons nieuwe cultuurhuis Amare. Dat klinkt als best veel Spinoza. Maar om zijn gedachtengoed, nalatenschap en de band met de stad levend te houden, zullen we steeds nieuwe initiatieven moeten nemen. Ik houd me altijd aanbevolen voor nieuwe ideeën.

Ik geef het woord graag aan juryvoorzitter Jet Bussemaker.