Toespraak door Jan van Zanen bij de heringebruikname van het orgel van de Nieuwe Kerk, 3 november 2023
Geachte aanwezigen,
Wat mooi dat wij hier vanavond getuige mogen zijn een bijzondere gebeurtenis:
De heringebruikname van het grote orgel van de Nieuwe Kerk.
Geheel gerestaureerd én in volle glorie te bewonderen.
Mede dankzij oud-burgemeester Jozias van Aartsen.
Bij zijn vertrek in 2017 heeft hij het geldbedrag dat hoorde bij zijn afscheidscadeau ter beschikking gesteld van het beweegbaar maken van de akoestische schermen in de Nieuwe Kerk.
Echt geweldig.
Die schermen maken van deze kerk weliswaar een goede concertzaal, maar het orgel ging er lange tijd achter verscholen.
Nu de schermen kunnen worden weggeklapt is dat verleden tijd.
En dit orgel verdient het ten volle om gehoord te worden.
Niemand minder dan Georg Friedrich Händel heeft op het orgel gespeeld, in 1750.
Uiteraard zal er ook vanavond muziek van hem klinken.
Dat concert van Händel in de Nieuwe Kerk was destijds wat je noemt een society event, getuige een bericht uit de ’s- Gravenhaegse Courant van 4 december 1750.
Bij de uitvoering waren volgens de krant aanwezig de “meeste buytenlandse Gezanten en andere voornaeme Personen van de beyde Sexen alsook “het geheele Hof”.
Dat laatste is niet zo verwonderlijk aangezien Händel hoogstwaarschijnlijk zijn hele leven contact heeft onderhouden met een vroegere leerling Prinses Anna van Hannover, de echtgenote van stadhouder Willem IV.
Het gaat hier dus om een in verschillende opzichten historisch instrument.
In een kerk die van grote betekenis was en is voor Den Haag, niet alleen in religieus opzicht.
Ruim driekwart eeuw vóór het memorabele bezoek van Händel zijn in deze kerk de gebroeders De Witt bijgezet.
Althans dat wat er na de lynchpartij van hun lichamen overbleef.
Vijf jaar daarna vond ook Spinoza, de grootste filosoof die Den Haag ooit onderdak heeft geboden, in deze kerk zijn laatste rustplaats.
De Nieuwe Kerk belichaamt een bepaalde continuïteit, zeker in dit deel van onze stad.
In de ruim 350 jaar die verstreken zijn sinds de ingebruikname van de Nieuwe Kerk, is de omgeving ingrijpend veranderd.
Maar de Nieuwe Kerk staat er nog altijd, als bijzonder fraai voorbeeld van 17e-eeuwse protestantse kerkbouw in de Lage Landen.
Dank aan iedereen die de restauratie van het orgel mogelijk heeft gemaakt.
Van harte hoop ik dat met de ingebruikname van het gerestaureerde orgel de Nieuwe Kerk zijn rol als concertlocatie ook in de toekomst luisterrijk moge vervullen.
Ik wens u een mooie avond.
