Opnieuw goed geslapen. Weer niet ‘gestoord’ door luchtalarm. Heb geluk tot nu toe. Dag twee van het werkbezoek staat voor mij in het teken van meerdere bilaterale afspraken. Carol, Danny en Hans nemen deel aan de tweede dag van de VNG-conferentie. Ontvang, na een kort werkontbijt met Camilla en Pepijn, om acht uur in de lobby van het hotel David Vaughn, ‘Chief of Party’ namens USAID in Oekraïne. Hij is verantwoordelijk voor meerdere programma’s om toegang tot recht te verbeteren in Oekraïne. David zat eind vorig jaar samen met wethouder Mariëlle Vavier in een panel tijdens een bijeenkomst van de American Society for International Law (ASIL). David praat me enthousiast bij over de samenwerking tussen zijn team en een aantal Haagse partners – waaronder het T.M.C. Asser Instituut, Center for International Legal Cooperation (CILC) en het recent opgerichte Schaderegister voor Oekraïne. Wie weet ontmoeten we elkaar in juli weer als het Schaderegister een bijeenkomst organiseert in Den Haag.

Neem afscheid en ga richting het Khanenko museum aan Vulytsya Tereshchenkivs’ka. Yuliya Vaganova (waarnemend directeur), Povoroznyk Mykolo (locoburgemeester Kyiv), Hanna Starostenko (wethouder cultuur) en Serhii Anzhyiak (directeur culturele zaken) begroeten mij bij aankomst en leiden me rond.

Een paar weken geleden is ’The Hague – Kyiv’ tentoonstelling geopend door Olena Zelenska, de First Lady van Oekraïne, en minister van Buitenlandse Zaken van Oekraïne, Dmytro Kuleba. Willem Jan Hoogsteder (curator van het Bredius in Den Haag) heeft de tentoonstelling speciaal voor Oekraïne gemaakt. Het zijn 31 schilderijen uit zijn privécollectie, die alle rond 1900 zijn vervaardigd in Den Haag. Ook zijn er 20 foto’s van Piet Gispen te zien, waaronder beelden van de internationale organisaties die in Den Haag gevestigd zijn en Haagse landschappen. Bijzonder om deze beelden hier te zien.

Willem Jan Hoogsteder maakte de tentoonstelling om de Oekraïners een hart onder de riem te steken en hen te bedanken voor de offers die zij brengen voor onze vrede. Door de oorlog zijn Oekraïners kunst en cultuur op een heel ander niveau gaan bekijken dan wij in Nederland; het is niet alleen ‘mooi’, maar ook nauw verbonden met hun eigen identiteit en vrijheid. De meeste musea in Kyiv zijn nu al ruim twee jaar lang leeg. Veel van de reguliere exposities in het Khanenko museum zijn ingepakt en opgeborgen. In 2022 explodeerde een van de eerste Russische raketten vlakbij het museum. De schade hiervan is nog overal goed te zien. Emotioneel om van Yuliya te horen hoeveel de geste van Hoogsteder haar en de bezoekers van het museum raakt.

Spreek tijdens de rondleiding uitvoerig met de locoburgemeester over de wederopbouw van Kyiv en onze bijdrage daaraan. Er zijn inmiddels meerdere Haagse denktanks en ngo’s – waaronder het Asser Instituut, het Nederlands Helsinki Comité en The Hague Academy for Local Governance – die rechters, aanklagers en medewerkers uit diverse regio’s van Oekraïne hebben ontvangen voor training en ondersteuning. Den Haag breidt dit graag uit naar andere sectoren, afhankelijk van de behoefte van het gemeentebestuur van Kyiv.

Overhandig een uitnodiging voor burgemeester Vitali Klitschko om als inleider deel te nemen aan de ‘Peace Talks’ tijdens de UCLG World Council in Den Haag in oktober. Geef na afloop een interview aan Kyiv24.news.

Plezierig bezoek.

Maak, na een korte lunch in het hotel, samen met ambtgenoot Danny de Vries (Oudewater) kennis met vertegenwoordigers van de LHBTIQ+-gemeenschap in Kyiv.

Ga vervolgens naar het kantoor van de president van Oekraïne aan Bankova Street. Onderga een strenge beveiligingscontrole. Moet drie ‘checkpoints’ passeren. Zie overal zandzakken liggen. Moet geregeld terugdenken aan de veiligheidstraining voorafgaand aan de dienstreis. De omgeving van het kantoor van Zelensky is volledig afgesloten en streng beveiligd. De wijk oogt als een spookstad. Mykola Myronenko doet ons in- en uitgeleide.

De ontvangst door Oleksii Kuleba, plaatsvervangend hoofd van het kabinet van president Zelensky, is allerhartelijkst.

Praat met hem en zijn staf bij over de opvang van Oekraïense vluchtelingen in Den Haag. Sinds de start van de Russische invasie zijn meer dan vierduizend Oekraïense vluchtelingen opgevangen in onze gemeente. Als gemeentebestuur doen wij ons best om te zorgen dat zij toegang hebben tot alle nodige voorzieningen (werk, school, onderdak, gezondheidszorg) zo lang als dit nodig is. Vertel met veel plezier dat Den Haag sinds vorig jaar het Schaderegister voor Oekraïne en het International Centre for the Prosecution of the Crime of Aggression against Ukraine (ICPA) huisvest. De gemeente doet er alles aan om te zorgen dat hun medewerkers zich thuis voelen in onze stad en veilig hun werk kunnen doen. Vraag ten slotte aandacht voor de doorstart van het wederopbouwproject van de VNG en de Ukraine Association of Cities. Kuleba zegt toe deze samenwerking te blijven ondersteunen.

Sluit me aan bij onze delegatie in het hotel. Haal snel m’n koffer (uitchecken deed ik al vanochtend) en ga met de koffer de bus in. Na een rit van zo’n driekwartier komen we aan in Bucha, net buiten Kyiv. Deze stad is in maart 2022 bezet geweest door het Russische leger, dat in deze korte periode afschuwelijke oorlogsmisdaden heeft gepleegd. Na de bevrijding van de stad door het Oekraïense leger is onder meer een massagraf ontdekt met meer dan honderd onschuldige slachtoffers. In totaal zijn naar schatting zo’n 500 burgerslachtoffers gevallen in deze periode. Burgemeester Anatolii Fedoruk, wethouder Alina Saraniuk en Mykyta Gerashchenko (militair functionaris en gemeenteraadslid) ontvangen ons in het Stadhuis aan Enerhetykiv Street. Na een briefing in zijn werkkamer laat de burgemeester meerdere plaatsen zien in de stad die de impact van de oorlog duidelijk maken.

Bezoeken de orthodoxe kerk (Church of St. Andrew and All Saints), met kogelgaten nog zichtbaar in de muren, waar iets verderop het eerdergenoemde massagraf werd ontdekt kort na de bevrijding.

In de kerk staan foto’s opgesteld om te herinneren aan de gruwelijkheden die de lokale bevolking zijn overkomen. Leg, in het bijzijn van priester Andryi Halavin, een kaars bij het gedenkteken. Iets verderop zien we de begraafplaats voor Oekraïense soldaten uit Bucha die sinds de oorlog zijn gesneuveld. De wethouder geeft aan dat er gemiddeld een keer per week een begrafenis plaatsvindt. Ben er stil van.

Gebruiken aan het eind van de middag een traditionele Oekraïense maaltijd (onder andere borshch en varenyky) bij Otamansha. Nemen afscheid van gastheer Anatolii en haasten ons de bus in om de trein te halen in Kyiv. Worden net op tijd afgezet bij station Pasazhyrski voor het begin van de lange terugreis naar Nederland. Neem afscheid van de VNG-projectleiders Oekraïne, Tetiana en Floor. Bedank hen voor de goede zorgen de afgelopen twee dagen. Stap in nachttrein 051 (in wagon 11, slaapplaats 11 in coupé 1) richting de grens met Polen.