‘s Nachts om kwart over twee (lokale tijd) landen we op Guararapes (oftewel Recife International Airport Gilberto Freyre). Het duurt even voor de koffers van de band komen. Marconi Hibeirou van de gemeente Recife vangt ons op en begeleidt ons naar buiten. Het is hier aanmerkelijk warmer. Een seniore chauffeur van de gemeente brengt ons naar het hotel. De kofferbak gaat niet open en de route naar het hotel is een dingetje, maar enfin. We zijn er. Checken tegen drie uur in het pikkedonker in bij Transamerica Prestige Recife-Boa Viagem aan de gelijknamige Avenida. Een vriendelijke meneer helpt ons vanachter de hotelbalie. “We wisten dat u zou komen”, zegt ie met een glimlach. Krijg een eenvoudig kamertje op de 20^e verdieping. Uitzicht nul, want het is donker. Na een korte douche meteen naar bed (het tijdsverschil is vijf uur). Eindeloos lange dag zit erop.

Ga toch even na zessen (na slechts tweeënhalf uur slaap) zwemmen in het hotelzwembad beneden. Wandel er op m’n slippertjes heen.

Het water is koud, maar de stralende zon warm. Heerlijk. Bel met m’n moeder in Edam (“Sterkte met alles, je doet je best maar”). Geniet op het balkonnetje van het uitzicht op de Atlantische oceaan.

Kan ook het zwembad beneden zien liggen.

Begin om acht uur met een werkontbijt. Peace Prize-senior projectleider Daan Stelder en Hind Ribeiro-Bidaoui (hoofd politieke zaken van de Nederlandse ambassade) schuiven aan, net als beleidsadviseur Michelle natuurlijk. Maak even later kennis met honorair consul Annelijn van den Hoek.

De stad Recife was finalist in de vorige editie van de UCLG Peace Prize, op basis van het project om stedelijk geweld tegen te gaan via hun COMPAZ Community Centres. De stad heeft fors geïnvesteerd in fysieke ontmoetingsplekken in achtergestelde buurten. De vorm en focus van de ontmoetingsplekken zijn gekozen in samenspraak met de inwoners. Hun project heeft veel succes in het terugbrengen van geweld in de stad en de verbinding tussen inwoners en lokaal bestuur. De aanpak van Recife is niet onopgemerkt gebleven, mede dankzij de Peace Prize maar ook door andere internationale aandacht. De federale overheid van Brazilië heeft inmiddels financiering vrijgemaakt om de succesformule van Recife uit te breiden naar 30 andere steden in het land. Recife speelt daar een rol in – als voorbeeld en in de begeleiding hiervan. Een vertegenwoordiger van Recife, Paulo Moraes (Executive Secretary for Citizen Security), nam in oktober 2024 deel aan de Municipal Peace Talks in Den Haag en deelde daar de ervaringen van Recife in een workshop. Paulo nam recent deel aan een training over vredesopbouw van The Hague Academy for Local Governance, waar hij zelf een module verzorgde over het project ‘COMPAZ Community Centres’. Geïnspireerd door de Haagse Municipal Peace Talks maakt Recife het onderdeel van hun beleid. Het is de eerste stad die dat doet en kan het begin vormen van een bredere beweging. 

De ochtend staat bijna geheel in het teken van een werkbezoek aan één van de nieuwste COMPAZ Community Centres. Deze is vernoemd naar een bekende wijkgenoot Atriz Leda Alves.

Een hete klus in de brandende zon. Kinderen uit de wijk maken buiten op het voorplein muziek, zingen en dansen. Spreek met een aantal seniore dames die in een zwembad oefeningen doen. “Wij zijn zeemeerminnen”, roepen ze me vrolijk toe. Paulo Moraes en zijn collega’s leiden me rond. Zie de verschillende spreek- en vergaderruimten voor allerlei verschillende thema’s. Sociale problematiek, openbare ruimte, geschillenbeslechting, geweld tegen vrouwen en meisjes (krijg de ‘Violentômetro’ mee). Bekijk het familie-toilet en de balie voor de intake.
Aan het eind van mijn bezoek komt ook ambtgenoot João Henrique de Andrade Lima Campos (1993) langs. In 2020 werd João de jongste burgemeester in de geschiedenis van Recife. Hij laat mij onder andere de bibliotheek (“Ik heb liever dat kinderen een boek in hun handen hebben dan een geweer”), de gymnastiekruimte en de balletstudio zien. João vertelt met enthousiasme over het COMPAZ-concept. Een laagdrempelige publiek gefinancierde voorziening voor iedereen in de directe omgeving. Tijdens een korte ceremonie ondertekent João een symbolische verklaring waarbij hij het belang onderstreept van de ‘The Hague Charter on Municipal Peace‘. Hij verwijst in zijn korte toespraak ook naar de Nederlandse geschiedenis in Recife.

Spreek zelf enkele dankwoorden uit en benadruk het belang van de blijvende betrokkenheid van Recife bij lokale vredesinitiatieven, het actief meedoen aan de UCLG Peace Prize en onderstreep de grote betekenis van het bieden van perspectief aan mensen in alle levensfasen. Krijg na afloop van het bezoek van João een kunstwerk kado in de vorm van een ei. Gemaakt door de hier zeer bekende kunstenaar Francisco Brennand. De Nederlandse ambassade in Brazilië deelt een bericht over het bezoek aan COMPAZ op LinkedIn.

Maak samen met Annelijn en Hind een korte rondrit door het oude centrum van de stad. Zien onderweg de rivieren Beberibe en de Capibaribe die in de Atlantische oceaan uitmonden. Rijden over een aantal van de bruggen (onder andere Ponte Maurício de Nassau) die Recife soms het ‘Venetië van Brazilië’ doen lijken. Ooit, in de periode 1630-1654, stond een groot deel van Brazilië onder Nederlands bewind (Nederlands-Brazilië). De toenmalige hoofdstad Recife heette Mauritsstad (naar Johan Maurits van Nassau). Breng daarom een kort bezoek aan het vijfhoekige fort Frederik Hendrik (vernoemd naar de stadhouder die toen regeerde). Het was het centrum van de Nederlandse kolonie. Zie een steen uit de Nederlandse periode met de tekst ‘Niet sonder Got’. Inmiddels heet het fort Cinco Pontas.


Doe even verderop ook Fort de Bruyn aan. De Nederlanders vernoemden het naar Johan de Bruyne, een bestuurder van de West-Indische Compagnie. In de Portugese tijd krijgt het fort de huidige naam: Forte de São João Batista do Brum.

In 1654 zijn de Nederlanders verdreven door de Portugezen tijdens de ‘Restauração Pernambucana’. Het is zoals het is.

Gebruiken de lunch in de (oude) haven buiten op het terras bij Seu Boteco aan de Avenida Alfredo Lisboa. Kijken uit op het havengebied en de Atlantische oceaan. Maak na afloop kennis met Ana Paula Vilaça (Chefo do Gabinete do Centro do Recife) en krijg de bundel ‘Recife exchanges, international exchange for reinvention of the city‘ uit handen van architect Robert Montezuma mee. Neem afscheid van Paulo Moraes en zijn collega’s en van Hind en Annelijn. Rijden langs het Praça do Marco Zero (oftewel Praça Barão do Rio Branco). Hier staat het kilometer nul-punt van de wegen van Pernambuco. Het is het historische en culturele centrum van de stad. Koop enkele lokale snuisterijen in de nabijgelegen Artesanato Pernambucano aan de Rua do Bom Jesus.

Wandel in de kleurrijke straten langs de Kahal Zur Israel Synagoge uit 1636.

Halen de koffers op in het hotel en begeven ons richting het vliegveld. Marconi Hibeirou begeleidt ons richting de luchthaven. Reis ’s middags rond een uur of vijf vanuit Recife samen met Michelle en Daan met een Airbus 321 met vlucht LA3677 van LatAm Airlines terug naar São Paulo. Doe de luchthaven na augustus 2013, april 2019 en gisteren voor de vierde keer aan voor een transfer. Aldaar begeleidt Vasco Rodrigues van de Nederlandse ambassade ons van terminal 3 terug naar terminal 2, door de douane en alles wat daarmee samenhangt.