Toespraak bij het onthullen van het facsimile van het Plakkaat van Verlatinghe, 16 september 2021

Meneer Pronk,

Geachte aanwezigen,

Wat mooi, dat er nu ook in ons Stadhuis een facsimile van het Plakkaat van Verlatinghe hangt.

Samen met de Apologie van Willem van Oranje en de Unie van Utrecht (!) behoort het Plakkaat tot de ‘geboortepapieren’ van Nederland.

Een bron van inspiratie voor de schrijvers van de Amerikaanse Declaration of Independence.

Toch moeten we uitkijken om het teveel te bekijken vanuit de eenheidsstaat die Nederland later werd.

Het Plakkaat is vooral van belang omdat de opstellers zich ermee wilden ontdoen van een tirannieke vorst, Philips de Tweede.

Pas nadat de samenwerking met twee andere vorsten, Anjou en Leicester, tot niets had geleid, besloot men als zelfstandige republiek verder te gaan.

Ook moeten we in gedachten houden dat de opstellers van het Plakkaat niet alleen uit het huidige Nederland kwamen, maar uit grote delen van het huidige België.

Maar dat alles neemt natuurlijk niet weg dat het Plakkaat een heel belangrijke stap was in het historisch proces dat uiteindelijk leidde tot het ontstaan van Nederland als zelfstandige staat.

Een stap die hier in Den Haag is gezet, op 26 juli 1581.

En ook al is de taal van het Plakkaat nog grotendeels die van de feodale tijd, toch beroept het zich ook op belangrijke principes als gewetensvrijheid en het recht van een volk om zijn eigen vorst te kiezen.

Al moeten we bij ‘het volk’ in 1581 nog wel bedenken dat daarbij ging om edellieden.

Dat alles neemt niet weg dat we met een beetje goede wil het Plakkaat kunnen zien als een heel vroege mensenrechtenverklaring.

Daarmee schaart het Plakkaat zich dus in een reeks van documenten die uiteindelijk heeft geleid tot de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Genoeg redenen dus, om het Plakkaat hier in ons Stadhuis te tonen.

In het hart van Den Haag: VN-stad en internationale stad van vrede en recht.

Moge het tentoonstellen van deze bijzondere tekst bijdragen aan het historisch besef.

Onder het motto:

Je weet pas wie je bent als je je geschiedenis kent.