Toespraak door Jan van Zanen bij het symposium over de toekomst van kerktorens in Nederland, 24 oktober 2024
Beste allemaal,
Van harte welkom in Den Haag, de stad die onderdak mag bieden aan dit symposium met een bijzonder thema.
De toekomst van kerktorens in Nederland.
En waar kan zo’n bijeenkomst beter plaatsvinden dan in deze Grote of Sint-Jacobskerk?
Waarvan de toren, de enige zeshoekige van ons land, dit jaar zijn 600e verjaardag viert.
Daarmee is ie, net als dit kerkgebouw, als ook het Binnenhof en de Abdijkerk van Loosduinen, een van de oudste bouwwerken van Den Haag.
En niet alleen dat, de Haagse Toren is al die eeuwen beeldbepalend gebleven voor onze stad.
Zelfs nu moderne hoogbouw is toegevoegd aan de skyline van Den Haag.
32 jaar na de bouw van de Haagse Toren kwam de Orde van het Gulden Vlies onder leiding van Filips de Goede bijeen in Den Haag.
Aan die bijeenkomst in 1456 herinneren de schilden van de leden van de orde in deze kerk.
Gelukkig overleefden de schilden ‘de zuivering’ van de kerk als gevolg van de Franse Revolutie.
Dezelfde revolutie die ervoor zorgde dat kerktorens in Nederland in bezit kwamen van de lokale overheid.
En nog altijd zijn…
Heb begrepen dat vanmiddag de restauratie van de Utrechtse Domtoren op uw programma staat.
Een bouwwerk en een stad die mij nog altijd na aan het hart liggen.
Het is mij eveneens ter ore gekomen dat Kerk&Co, mede-organisator van dit symposium, een verkiezing van de mooiste kerktoren van het land heeft uitgeschreven.
Maar dat de Haagse Toren niet bij de 15 torens staat waaruit men kan kiezen…
Een andere toren ontbreekt tevens op die ‘short list’: de Speeltoren in Edam, waar ik ben opgegroeid.
En kerktoren, ook flink oud, uit de 16e eeuw, waar ik bijzondere herinneringen aan heb.
Mocht met mijn Oom Piet de Roos (die bij de fanfare zat) op Koninginnedag mee de trans op, waar in alle vroegte een aubade werd verzorgd.
In mei 1972, ik was 10 jaar, gebeurde het: als gevolg van de sloop van de zogeheten Franse school stond de Speeltoren plotseling op omvallen.
Dat is nog eens andere koek, vergeleken met zaken waar u zich vandaag over zult buigen, niet?
U begrijpt, dat is een gebeurtenis die in het geheugen van Edam-Volendam en haar inwoners gegrift staat.
En ook in het mijne.
Herinner me de angst en spanning en dat ik een andere route naar mijn eigen lagere school moest afleggen.
Gelukkig is alles goed gekomen en staat de Speeltoren er nog steeds.
En dat is maar goed ook, want hij is beeldbepalend voor Edam.
Net als al die andere kerktorens beeldbepalend zijn voor de steden en dorpen van Nederland.
Wens u een inspirerende bijeenkomst toe.
En: geniet straks van het uitzicht vanaf de Haagse Toren.
Dat is 288 treden zeker waard.
Bovendien: in tegenstelling tot de tijdelijke uitkijktoren bij het Binnenhof, op z’n Haags de Kijksteiger of Kèkstègâh, wiebelt de Haagse Toren niet…
