Openingswoord door Jan van Zanen bij de thema-avond over verward en gevaarlijk gedrag, 20 mei 2025
Goedenavond allemaal,
Op 20 juni 2023 loopt vlak na openingstijd een man een supermarkt vlak bij het stadhuis van Den Haag binnen.
Hij pakt een mes en steekt een willekeurige medewerkster van de winkel neer.
Zij overlijdt vlak daarna.
U zult begrijpen dat deze gebeurtenis in mijn geheugen gegrift staat.
Ik heb dezelfde ochtend met veel mensen op locatie gesproken en later ook met een nabestaande.
De schok, de ontreddering en het verdriet bij collega’s en nabestaanden van het slachtoffer zijn met geen pen te beschrijven.
De Podcast Niemandsland van de Volkskrant belicht op indringende wijze het leed van direct betrokkenen bij zulke gebeurtenissen.
Helaas is het steekincident aan de Turkmarkt geen op zichzelf staand drama.
De afgelopen tijd is ons land opgeschrikt door een reeks incidenten met fatale afloop waarvoor mensen met verward of onbegrepen gedrag verantwoordelijk zijn.
Deze personen hebben verschillende problemen en vertonen dusdanig verward gedrag, dat zij gevaarlijk kunnen zijn voor hun omgeving en zichzelf.
Bijzonder schrijnend is dat de daders meestal geen onbekenden zijn.
Zij zijn vaak bij overheidsinstanties en de zorg in beeld en toch lukt het te vaak niet om geweld te voorkomen.
Dit baart mij en mijn collega-gemeentebestuurders grote zorgen.
We moeten voorkomen dat er nog meer slachtoffers vallen.
De daders zijn mensen die ernstig ziek zijn, maar die om verschillende redenen niet de zorg ontvangen die zij bitterhard nodig hebben.
Het is niet dat deze problematiek geen aandacht krijgt: de onderzoeken stapelen zich op en bij het Rijk zien we vele voornemens op dit vlak.
In 2023 vond de parlementaire verkenning over verward en onbegrepen gedrag in relatie tot veiligheid plaats.
Hierover gaat een aantal van u de komende week in debat.
Vanavond gaan we met elkaar in gesprek over dit belangrijke thema – ook met het oog op dit debat.
Want één ding is duidelijk:
Samen met hun netwerkpartners doen gemeenten alles wat in hun vermogen ligt om de veiligheid op straat te waarborgen en de hulp te bieden aan degenen die dat nodig hebben.
Maar we kunnen het niet zonder de hulp van het Rijk.
Alvorens ik het woord terug zal geven aan de dagvoorzitter, wil ik een vijftal maatregelen aanstippen die op breed draagvlak kunnen rekenen bij de G4, maar ook onze netwerkpartners in de regio Haaglanden.
Er is de afgelopen decennia bezuinigd op de klinische geestelijke gezondsheidszorg, maar de opbouw van ambulante zorg heeft met de afbouw van klinische zorg geen gelijke tred gehouden.
Er is dringend behoefte aan een dekkend netwerk van plekken waar personen met verward en risicovol gedrag kunnen wonen.
Structurele middelen vanuit het Rijk zijn onmisbaar om deze plekken te realiseren.
Pas wanneer we de mensen met verward en gevaarlijk gedrag op een passende plek met voldoende toezicht kunnen huisvesten, neemt het risico op ernstige incidenten door deze groep echt af.
Ook bij het Turfmarkt-incident constateerde de Inspectie dat er onvoldoende mogelijkheden zijn om in te grijpen bij personen die zorg mijden en niet in aanmerking komen voor gedwongen zorg of binnen het strafrechtelijk kader vallen.
We willen niet wachten tot het fout gaat maar preventief kunnen handelen.
Daarnaast roepen we ertoe op bemoeizorg weer landelijk te regelen en te financieren zodat gemeenten en ggz dit samen op kunnen pakken.
Bemoeizorg is een vak; neem dit als volwaardige taak op in de wet.
De wetgeving op gegevensuitwisseling is onvoldoende waardoor we geen integraal beeld kunnen vormen van personen met verward gedrag die mogelijk een gevaar kunnen vormen.
Dat staat een sluitende aanpak in de weg.
Iets dat pijnlijk duidelijk werd bij het incident op de Turfmarkt.
De voorgestelde Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) kan deze problemen oplossen, als daarin expliciete grondslagen worden opgenomen voor gemeenten en hun netwerkpartners om informatie te delen die nodig is voor een sluitende aanpak.
De besluitvorming over dit wetsvoorstel is al jaren blijven liggen.
De wet moet dan ook zo snel mogelijk naar de Kamer, om met spoed behandeld én aangenomen te worden.
In het complexe en strak dichtgeregelde stelsel van zorgindicaties ontbreekt de improvisatieruimte voor professionals om waar nodig en vereist, te doen wat nodig is.
Er is dringend behoefte aan extra ruimte om snel te schakelen.
Evenals toegang tot een maatwerkbudget waarmee extra personeel of aanvullende kennis ingezet kan worden.
Door regie op de aanpak van personen met verward gedrag te versterken kan elke partij, ook de zorg, haar rol beter pakken.
Hierdoor kan ook de politie worden ontlast.
Dit vraagt om een extra investering van 10 miljoen in de Zorg- en Veiligheidshuizen.
De situatie is te ernstig om nog langer af te wachten, we moeten handelen.
Van harte hoop ik dat deze bijeenkomst u moge doordringen van die urgentie.
Graag geef ik het woord terug aan Tim Wagemakers, die het programma van vanavond zal toelichten.
